Het beste geneesmiddel ter wereld – beter nog dan voeding en beweging – is het gevoel ergens bij te horen,
zegt Lynne McTaggart. -Lynne McTaggart is een ‘award-winning’ journaliste en auteur-.
MEDISCH DOSSIER 13 NOV 2014 GEESTELIJKE GEZONDHEID
rubriek: Lichaam & Geest
De kracht van verbondenheid
Door Lynne McTaggart
Het beste geneesmiddel ter wereld – beter nog dan voeding en beweging – is het gevoel ergens bij te horen, zegt Lynne McTaggart.
Als volk zijn de Japanners een fascinerend studieobject voor epidemiologen, omdat ze een merkwaardige paradox vertonen: ze hebben het laagste aantal hart- en vaatziekten ter wereld, terwijl bijna alle Japanse mannen roken – een van de grootste risicofactoren. De cijfers over de levensverwachting van Japanners ondermijnen alle theorieën over hoe je gezond oud wordt. Het land heeft bijvoorbeeld het hoogste aantal honderdjarigen ter wereld: op dit moment zijn dat er veertigduizend, onder wie dus veel rokers.
Epidemiologen, die naar statistische verbanden zoeken tussen risicofactoren en ziekten, zijn speciaal geïnteresseerd in bevolkingsgroepen die verhuizen. Daarbij kunnen ze namelijk onderzoeken hoe het een bepaalde groep vergaat als die plotseling een grote sociale, culturele of dieetverandering doormaakt. Syme en Stallones, twee epidemiologen aan de School of Public Health van Berkeley, onderzochten het verband tussen hart- en vaatziekten, voedingsgewoontes en sociale veranderingen bij 12.000 Japanse mannen. Een deel van hen was in Japan gebleven, een ander deel was naar Hawaï verhuisd, en weer een ander deel naar Californië.
Stallones wilde weten of de Japanners in hun thuisland minder hart- en vaatziekten hadden vanwege hun gezonde voeding. Hij onderzocht of het aantal hartaandoeningen toenam omdat ze overstapten op het typisch Amerikaanse dieet van hamburgers en friet. Syme daarentegen was meer geïntrigeerd door de sociale factoren. Hij wilde onderzoeken of een verandering van land en cultuur zo ontwrichtend was dat ze daardoor ziek zouden worden.
Sociaal netwerk goed voor je hart
Syme en Stallones waren beiden verbaasd door de resultaten. Het aantal hart- en vaatziekten onder Japanse mannen die naar Californië waren geïmmigreerd, was vijf keer zo hoog als onder de thuisblijvers. Het ziektecijfer onder de Japanners op Hawaï hield het midden tussen die twee. Dit wees erop dat immigratie niet de enige factor kon zijn die de toename in hart- en vaatziekten veroorzaakte. Maar de resultaten hielden ook geen verband met vermoede risicofactoren voor hartziekten zoals roken, hoge bloeddruk, dieet en cholesterolspiegel. De groep Japanse thuisblijvers had zelfs het hoogste aantal rokers, maar het laagste aantal gevallen van hartziekte.
De resultaten leken verbazingwekkend genoeg dus niet beïnvloed te worden door veranderingen in de voeding. Wat de Japanners ook aten – of dat nou tofu met sushi was of een Big Mac – er was geen verband met hart- en vaatziekten.
Wat echter wel verschil maakte voor het krijgen van hart- en vaatziekten, was het soort samenleving dat de immigranten voor zichzelf gecreëerd hadden. De meest traditionele Japanners in de VS kregen net zo vaak een hartaanval als hun leeftijdsgenoten in Japan. Maar degenen die de meer geïsoleerde, jachtige, westerse leefstijl hadden aangenomen, kregen drie tot vijf keer zo vaak een hartaanval. Deze verschillen konden niet verklaard worden door de gebruikelijke risicofactoren.1 De Japanners met een sociaal netwerk en steun uit hun sociale omgeving waren tegen hart- en vaatziekten beschermd, ongeacht of ze rookten of een hoge bloeddruk hadden.2 Sociale mobiliteit – verandering van sociale groep en er niet meer bij horen – maakte hen echter ziek.
Sociaal isolement heeft fatale gevolgen
Zoals vooruitstrevende medische denkers weten, ligt stress aan de oorsprong van de meeste ziekten. Niet de stress door gebeurtenissen als een geldtekort of een gebroken relatie, maar stress die ontstaat door hoe we in het leven staan en hoe we onze plaats in de wereld ervaren − vooral binnen onze directe omgeving. Een groot aantal onderzoeken laat zien dat een gevoel van isolement de fundamentele oorzaak van stress is – en uiteindelijk van ziekte. Het meest funest lijkt onze hedendaagse neiging om onszelf tegen anderen af te zetten. Onze behoefte erbij te horen is zo elementair dat we zonder onze sociale banden niet kunnen overleven.
De ieder-voor-zich-mentaliteit die in westerse landen wordt aangemoedigd, kon ons wel eens fataal worden − vooral ons hart. Talloze studies tonen aan dat mensen die egocentrisch zijn, en cynisch en vijandig tegen de wereld aankijken, meer kans hebben aan een hartinfarct te overlijden. Hartspecialist Dean Ornish deed een opmerkelijke ontdekking: alle gebruikelijke risicofactoren voor hart- en vaatziekten – roken, overgewicht, weinig lichaamsbeweging en een vetrijk dieet – verklaren slechts de helft van alle hart- en vaatziekten. Alle zogenoemde leefstijlfactoren waar de medische wereld hartziekten aan toeschrijft, hebben minder met de kans op een hartaanval te maken dan iemands isolement − het afgezonderd zijn van andere mensen, de eigen gevoelens of een hogere macht.3
Wat dat betreft kunnen hart- en vaatziekten gewoon beschouwd worden als een ziekte van emotionele vervreemding. Gezonde volwassenen met veel ondersteuning uit hun sociale omgeving hebben een lagere cholesterolspiegel en een beter werkend immuunsysteem dan mensen zonder die emotionele steun.3
Relaties zijn gezond
In een onderzoek onder 655 mensen met een beroerte bleek dat degenen die in een sociaal isolement leefden, twee keer zo veel kans hadden om binnen vijf jaar opnieuw een beroerte te krijgen als patiënten met sterke sociale banden. Isolement was de grootste risicofactor; groter dan vernauwingen van de kransslagaders van het hart of lichamelijke inactiviteit. Het gezondheidsrisico van een sociaal isolement was vergelijkbaar met dat van roken, hoge bloeddruk of extreem overgewicht.4
Onderzoekers van de Brigham Young Universiteit waren geïntrigeerd door deze cijfers. Daarom analyseerden ze 148 studies waarin gedurende gemiddeld zeven jaar gegevens over het sociale gedrag van mensen werden vergeleken met die over hun gezondheid. De ongezouten conclusie luidde: elk soort relatie, goed of slecht, verbetert je overlevingskansen met 50 procent. Isolement stond gelijk aan het roken van vijftien sigaretten per dag of verslaafd zijn aan alcohol, en was twee keer zo schadelijk als ernstig overgewicht.5
Dit getal zou bovendien het voordeel van positieve relaties wel eens kunnen onderschatten. ‘De gegevens laten alleen zien óf iemand deel uitmaakt van een sociaal netwerk’, aldus Julianne Holt-Lunstad, die het onderzoek leidde. ‘Dat betekent dat de effecten van negatieve én positieve relaties samen op één hoop zijn gegooid.’
Erg op jezelf gericht zijn en erg met jezelf bezig zijn, blijkt ontzettend slecht voor je gezondheid. Hoe meer ‘ik-woorden’ (ik, mij en mijn) iemand in gewone gesprekken gebruikt, hoe meer kans hij loopt aan een hartziekte te overlijden. Toen onderzoekers de gesprekken analyseerden met mensen die een hartinfarct hadden gehad, bleek het aantal ik-woorden de belangrijkste voorspeller voor sterfte – meer dan hun bloeddruk of cholesterolspiegel. 6
Geheim
Syme was zo geboeid door dit soort bevindingen dat hij naar Japan afreisde en enkele tientallen Japanners interviewde om te achterhalen wat het geheim achter hun ijzersterke gezondheid was. Door die interviews kwam hij tot de ontdekking dat Amerikanen eenzaam zijn. De Japanners – vooral in het zuiden van Japan – onderhielden echter hechte sociale banden waarin ze elkaar wederzijds steunden, ook op het werk.7
Syme liet onderzoek doen naar het belang van sociale netwerken en ondersteuning uit de sociale omgeving voor de bescherming tegen hart- en vaatziekten. Daarvoor werd een tijdvak van negen jaar doorzocht uit de gezondheidszorgstatistieken van Alameda, een regio in Californië. Daaruit bleek dat mensen die zich eenzaam voelden en sociaal geïsoleerd waren, twee tot drie keer zo veel kans hadden aan een hartziekte of iets anders te overlijden dan mensen die zich met anderen verbonden voelden. Dit stond los van andere factoren zoals cholesterol, bloeddruk, roken en erfelijke belasting.3
Syme en zijn medewerkers ontdekten dat onze lichamelijke respons op stress – het vecht-of-vluchtmechanisme van ons autonome zenuwstelsel en hormoonstelsel – wordt getemperd door de aanwezigheid van een vriend of vriendin. Dat gebeurt ook als we denken op hun steun te kunnen rekenen of als we alleen maar aan hen denken. Zelfs de band met een huisdier biedt bescherming. Oude mensen met een huisdier hebben een lagere bloeddruk dan degenen zonder.8
Syme trok de conclusie dat de verbondenheid van een persoon met zijn directe omgeving, een van de sterkste voorspellers is voor gezondheid en ziekte. Zelfs in tijden van tegenspoed kan de binding met een groep ons tegen vrijwel alle risicofactoren beschermen: immigratie, stressvolle gebeurtenissen, armoede, ongezonde eetgewoontes, zelfs alcoholisme.
Inheemse volken
Ook studies onder inheemse volken laten zien dat een sterke sociale band als buffer fungeert tegen vermeende belangrijke risicofactoren als een buitenlands dieet of andere religieuze gewoontes.
Toen onderzoekers de verschillende oorspronkelijke bevolkingsgroepen van de Salomonseilanden bestudeerden, vonden ze bij hen geen hart- en vaatziekten of hoge bloeddruk; zelfs niet als het voedingspatroon of de godsdienstige gebruiken van de inlanders verwesterd waren. Dit verbaasde de onderzoekers, totdat ze zich realiseerden dat één factor onveranderd was gebleven: hun sociale banden en rollen binnen de familie.9
Paul Whelton van de Johns Hopkins Universiteit ontdekte een soortgelijk fenomeen toen hij met zijn team de Yi bestudeerde, een inheems volk in China. Het dieet van deze slanke landbouwers bestaat voornamelijk uit rijst, volkorengranen en groentes. Ze blijken veel minder hart- en vaatziekten of te hoge cholesterolspiegels te hebben dan de Han, een bevolkingsgroep die in de steden van China woont. Maar als de Yi naar stedelijke gebieden verhuizen, stijgt hun bloeddruk aanzienlijk en wordt die bijna net zo hoog als die van de Han.
De interessantste conclusie uit dit onderzoek heeft te maken met alcoholconsumptie.
De Yi houden van drank en zolang ze in hun dorpen wonen, heeft de consumptie daarvan geen invloed van betekenis op hun gezondheid. Maar dat verandert als ze eenmaal naar de stad zijn verhuisd en zich niet meer verbonden voelen met hun sociale omgeving. Dan stijgt het aantal gevallen van hoge bloeddruk dat wordt toegeschreven aan alcoholgebruik ineens sterk. Hoewel de Yi hetzelfde eetpatroon houden als ze naar de stad verhuizen, blijken de leefstijlverandering en afscheiding van hun plattelandsgemeenschap, een verwoestende invloed op hun gezondheid te hebben.10
Het belang van de groep
Sociale verbondenheid beschermt ons zelfs in moeilijke tijden. Uit een steekproef onder Amerikanen in de laagste inkomensgroep bleek dat die nauwelijks leden onder hun financiële situatie, zolang ze maar gesteund werden door hun kerkgemeenschap.11 Zelfs al moesten ze dagelijks worstelen om de eindjes aan elkaar te knopen, ze redden het – als ze het maar niet in hun eentje hoefden te doen.
In een ander onderzoek werden mannen bestudeerd die hun baan verloren. Een van de belangrijkste factoren die hen hielp om de stress van werkeloosheid aan te kunnen, was de aanwezigheid van hechte relaties. Als mensen in hun jeugd hechte familiebanden hebben en ondersteund worden door de gemeenschap, blijkt dat zelfs een leven lang bescherming te bieden tegen hart- en vaatziekten en andere aandoeningen.12
Sociaal psychologen van de Universiteit van Exeter hebben aangetoond dat deelname aan verschillende sociale groepen, een van de beste natuurlijke medicijnen is. Hun baanbrekende onderzoek liet zien dat de belangrijkste voorspeller van gezondheid – zelfs nog belangrijker dan voeding en beweging – het aantal groepen is waartoe iemand behoort. Hoe hechter de verbondenheid, hoe beter.13 Hoe meer sociaal kapitaal iemand opbouwt bij allerlei vrijwilligersorganisaties, hoe lager het algehele risico om te overlijden. 14
Zelfs een infectie oplopen, blijkt minder te maken te hebben met blootstelling aan bacteriën dan met hoe uw sociale leven ervoor staat. Een sociaal isolement maakt mensen vatbaarder voor infecties. In een onderzoek door de afdeling Psychologie van de Carnegie Mellon Universiteit in Pittsburgh bleken mensen met de meeste en meest diverse sociale functies vaak veel beter bestand te zijn tegen verkoudheid. De minder sociaal actieve mensen hadden twee keer zo veel kans een verkoudheid op te lopen.15
‘Als vuistregel’, schreef Harvard-politicoloog Robert Putnam in zijn boek Bowling alone, ‘kun je stellen dat als je nergens lid van bent en vervolgens besluit je bij één groep aan te sluiten, je je risico op overlijden in het komende jaar met de helft verkleint.’16
De behoefte om buiten de grenzen van ons eigen individu te treden en ons aan te sluiten bij een groep, is fundamenteel en noodzakelijk voor de mens. Het is zelfs de doorslaggevende factor die bepaalt of we gezond blijven of ziek worden, ja, zelfs of we blijven leven of doodgaan. Het is van groter belang dan welk dieet of trainingsprogramma dan ook. Het beschermt ons tegen de schadelijkste stoffen en vreselijkste tegenslagen.
De band die we aangaan met een groep is onze meest elementaire behoefte, omdat deze zorgt voor onze meest authentieke zijnstoestand: het gevoel erbij te horen en deel uit te maken van iets wat groter is dan onszelf.
Dit artikel komt uit The bond: the power of connection, door Lynne McTaggart, dat in 2013 verscheen in Amerika. Een eerder boek van Lynne McTaggart is ook beschikbaar in het Nederlands: De Verbinding. Word je bewust van het veld waarin je leeft. (AnkhHermes)
[Streamers:]
Wat de Japanners ook aten – of dat nou tofu met sushi was of een Big Mac – er was geen verband met hart- en vaatziekten.
De Japanners die de meer geïsoleerde, jachtige, westerse leefstijl hadden aangenomen, kregen drie tot vijf keer zo vaak een hartaanval.
Isolement stond gelijk aan het roken van vijftien sigaretten per dag of verslaafd zijn aan alcohol, en was twee keer zo schadelijk als ernstig overgewicht.
De verbondenheid van een persoon met zijn directe omgeving is een van de sterkste voorspellers voor gezondheid en ziekte.
Een sociaal isolement maakt mensen vatbaarder voor infecties.
Oude mensen met een huisdier hebben een lagere bloeddruk.
‘Aansluiting bij één groep verkleint je risico op overlijden in het komende jaar met de helft.’ – Robert Putnam, Bowling alone
Samen sterk
Psychologen van het Max Planck Instituut voor Menselijke Ontwikkeling in Berlijn lieten gitaristen in tweetallen hetzelfde melodietje spelen en bestudeerden ondertussen hun hersenactiviteit. Ze ontdekten dat de hersengolven van elk duo sterk samenvielen tijdens het spel.1 De conclusie: als mensen samen aan een gemeenschappelijk doel werken, gaan hun hersenen op dezelfde golflengte fungeren, wat de groepsband versterkt.
Dit onderzoek laat zien dat ‘je samen sterker staat’: een groter, gemeenschappelijk doel kun je alleen bereiken door de gezamenlijke inspanning van twee of meer mensen. Deskundigen op het gebied van conflictoplossing weten het: werken aan een gedeeld probleem brengt mensen met tegengestelde belangen op andere terreinen bij elkaar.
Samen aan een gemeenschappelijk project werken, kan uw buurt of kantoor veranderen van ‘Ik tegen hen’ in ‘Wij samen’.
Hier enkele adviezen om de saamhorigheid in uw buurt te vergroten.
1 Vorm een ‘hoveniersbrigade’. Knap bij toerbeurt met een groepje buurtgenoten een van de achtertuinen in uw buurt op.
2 Bouw samen iets voor een van de buren: een hek, een schutting, een fundering.
3 Leg samen een tuin aan op een stuk gemeentegrond.
4 Bundel uw krachten bij tegenspoed. Breng eten of bied andere hulp om mensen te steunen die hun baan kwijt zijn.
5 Trek als buurt samen op om te protesteren tegen een maatregel waar de hele buurt last van heeft.
6 Zet een buurtwacht op om criminaliteit tegen te gaan. Zorg ervoor dat iedereen wordt ingeroosterd.
7 Sla de handen ineen om zwerfvuil op te ruimen, de speeltuin op te knappen of pesten tegen te gaan.
8 Steek bij toerbeurt tijd in het ziekenhuis, het park, het hospice of het verpleeghuis in uw buurt.
9 Kook of bak wat extra en deel dit met uw buurtgenoten.
10 Help op de school in uw buurt of geef thuis bijles aan scholieren.
11 Laat om de beurt de honden uit uw buurt uit, of breng bij toerbeurt de kinderen naar school.
12 Zet een programma op om als buurt energie te besparen of spullen te recyclen.
1 BMC Neuroscience, 2009; 10: 22
Bron: www.medischdossier.org
Geef een reactie